1- مطالعات سطح شناخت
1-1- مطالعات محیطی
1-1-1- موقعیت جغرافیایی روستای کنگ دامنهها و درههای ارتفاعات بینالود به دلیل داشتن رودخانه‌های پرآب، باغات میوه و درختان انبوه، مناظر متنوع و آب و هوای خنک، همواره مورد استقبال ساکنان مشهد، گردشگران و زائران سایر مناطق کشور بوده است که در سالهای اخیر بر میزان استقبال مسافران از این منطقه افزوده شده است.
قدمت این روستا به پیش از اسلام و حدود سه هزار سال برمی گردد و گورستان قدیمی، مسجد، تکیه ورباط شاه عباسی از تاریخ کهن آن حکایت دارد.
روستای کنگ در دهستان و بخش طرقبه از شهرستان مشهد در 28 کیلومتری غرب این شهر و در عرض و طول جغرافیایی واقع شده است. روستا بر روی یکی از دامنه‌های شمال شرقی ارتفاعات بینالود و در جوار رودخانه کنگ قرار دارد و آخرین آبادی محور مشهد، طرقبه و دره کنگ می‌باشد که ارتفاع آن از سطح دریا 1800 متر است.
کنگ در لغت دو معنی دارد، یک پرنده‌ای قوی پنجه است که در مناطق کوهستانی زندگی می‌کند و دیگر معنی آن دژ مستحکم می‌باشد و نخستین ساکنان کنگ مهاجرانی بوده‌اند که از میرده سیستان (زابل امروز) به محل کنونی روستا آمده‌اند.
شهرت این روستا و قرارگیری بر سر راه کوهستانی نیشابور ـ مشهد باعث گردیده همواره مورد توجه باشد و جالب است که ناصرالدین شاه طی سفر خود به مشهد در سال 1283 هجری قمری از این روستا دیدن کرده است.
در بارندگی‌های شدید خصوصا فصل بهار به دلیل چرای بی‌رویه دامها و نقصان پوشش گیاهی، کنگ دچار طغیان می‌شود و خساراتی به باغات و جاده کنگ و نغندر وارد می‌گردد. کنگ از حیث پهنه‌بندی در اقلیم سرد کوهستانی قرار دارد.
ویژگی محیطی ـ کالبدی_بافت
کنگ چهارمین روستای پرجمعیت دهستان طرقبه می‌باشد و این روستا به عنوان یک مرکز مجموعه منفرد، فاقد روستاهای اقماری است و خود در حوزه نفوذ شهر طرقبه واقع است.
محدوده پیرامونی روستا شامل مجموعه‌ای از ارتفاعات و دره‌هایی با شیب تند است که تأثیر خود را بر ساخت و عملکرد سکونتگاههای انسانی و شیوه معیشت آنها گذاشته است. شیب عمومی این محدوده کمتر از 10 درصد و میانگین شیب روستای کنگ به مراتب بیش از آن می‌باشد. آب رودخانه کنگ دائمی است و جهت آن جنوب غربی ـ شمال شرقی است. در بارندگی‌های شدید خصوصا فصل بهار به دلیل چرای بی‌رویه دامها و نقصان پوشش گیاهی، کنگ دچار طغیان می‌شود و خساراتی موقعیت روستای کنگ و نحوه ارتباط با طرقبه و مشهد مقدس به باغات و جاده کنگ و نغندر وارد می‌گردد. کنگ از حیث پهنه‌بندی در اقلیم سرد کوهستانی قرار دارد.
موقعیت روستای کنگ و نحوه ارتباط با طرقبه و مشهد مقدس
جزئیات بافت
شناخت ترکیب بصری مناظر و تسلسل آنها
شبکه معابر ارگانیک و پر پیچ و هم روستای کنگ، به همراه کالبدها و عناصر معماری ارزشمند و پدیده‌های طبیعی زیبا، پتانسیل قابل ملاحظه‌ای برای ایجاد مناظر متنوع متوالی است. توالی و تسلسل این مناظر باعث ارتقاء کیفیت‌هایی چون پیوستگی و انسجام در مجموعه شده، و گوناگونی آنها افزایش کیفیت تنوع را در پی دارد. حضور این کیفیت‌ها با ارتقاء تنوع فضایی و غنای کالبدی، تمایل به حرکت و سیر در مجموعه را افزایش می‌دهد. البته محدودیت‌های خاص بافت کالبدی روستای کنگ، پیدایش تنوع فضایی مطلوب را مشکل نموده است. از جمله مهم‌ترین این محدودیت‌ها باعث پیدایش شبکه‌ای از فضاهای باز خطی شده است که عرض ان‌ها به میزان زیادی یکنواحت و همسان است. یکنواختی عرض گذرها و نبود فضاهای گشایشگاهی، استفاده از تعدادی از روش‌های ایجاد تنوع فضایی را ناممکن نموده و روش‌های به کار گرفته شده را محدود نموده است. روش‌های طراحی که چه بسا به صورت ناخودآگاه و خودجوش برای ایجاد تنوع فضایی در بافت به کار گرفته شده است شامل موارد زیر می‌شود:
- استفاده از پیچ و خم در گذرها و بستن مسیر دید
- مسقف کردن مواضعی از گذرها و ایجاد تباین فضایی به وسیله ساباط‌ها
- تأکید کالبدی با طراحی واحدهای معماری شاخص
- ایجاد تنوع فضایی با طراحی بالکن‌های چوبی پیش آمده در گذرها
- تنوع در مصالح مصرفی
- استفاده از عناصر طبیعی چون درخت
- ایجاد بازشوهایی در جداره برای رؤیت مناظر مطلوبی از بافت کالبدی و عناصر طبیعی خارج بافت
در میان معابر بافت روستا حداقل شش گذر اصلی را می‌توان تشخیص داد. ویژگی‌هایی که این مسیرها را به عنوان گذر اصلی مطرح می‌نماید. طول و عرض، نسبتاً بیشتر این گذرهاست. زیرا طول آنها عموماً به اندازه‌ای است که تقریباً سراسر مجموعه را می‌پیمایند و عرض آنها نیز اکثراً بیشترین اندازه‌ای است که گذرها در این روستا دارند. از ویژگی‌های دیگر آنها شیب کمتر نسبت به مسیرهای مشابه و پیوستگی کالبدی آن‌هاست. بر اساس بررسی‌های میدانی از میان این شش مسیر سه مسیر از جهت توالی فضاهای متنوع وضعیت نسبتاً مناسبی دارند که برای آشنایی با کیفیت آنها یک مورد به صورت مشروح معرفی می‌گردد.
مسیر اول گذری است که از ورودی روستا شروع شده و پس از گذشتن از حمام روستا و رسیدن به گذر سر کمر تقریباً تا انتخای بافت کهن را شامل می‌شود از مشخصات این مسیر شیب نسبتاً تند آن است که به همراه ناهمواری کف آن، تا اندازه زیادی عابر را به خود مشغول می‌نماید و به همین سبب نسبت توجه را از جداره‌ها و کالبدی‌های مرتفع و مسلط به گذر دور می‌نماید.
در ابتدای این مسیر دو بنای دو طبقه آجری بدون نماسازی قرار دارد که نه ورودی مناسبی برای مدخل روستاست و نه آغاز مطلوبی برای این مسیر می‌باشد. اما پس زمینه سبزی که توسط درختان واقع در باغات سر پیچ ایجاد می‌شود تا اندازه‌ای این منظره ناخوشایند را ترمیم می‌نماید. پس از این بخش از گذر، فضایی واقع است که یک سوی آن دیوار سنگی باغات و یک سوی آن قطعه زمین بایری قرار دارد. این گشایش فضایی به همراه درخت گردوی نسبتاً کهنسال موجود به گذر چهره متفاوتی می‌دهد.
پس از عبور از اولین پیچ دوباره بنای دو طبقه آجری با درب و پنجره فلزی واقع است که تأثیر خوبی در ناظر نمی‌گذارد. اما اندکی جلوتر مجموعه‌ای از دیوارهای سنگی و کاهگلی خانه‌های دو سوی گذر به همراه درختان سر برآورده از حیاط‌ها تصویر زیبایی آفریده است. البته فرسودگی زیاد این دیوارها این تصویر را مخدوش می‌نماید. در ادامه گذر حمام روستا واقع است، که به دلیل کالبد بی‌ارزش و آلودگی عارض بر آن چهره ناخوشایندی به گذر می‌دهد. اندکی پس از حمام گذر به یک سه راهی تبدیل می‌شود که یک راه آن به سوی گذر سر کمر میل می‌کند در کنار این سه راه کالبد معماری قابل توجهی قرار دارد. این کالبد خانه چهار اشکوبه‌ای است که از نظر معماری با بافت هماهنگی کامل دارد. ایوان این خانه و منازل دو سوی دیگر سه راهی، ویژگی‌های معماری بافت را به خوبی به نمایش می‌گذارند. پس از گذشتن از سه راهی مذکور و حرکت به سمت گذر سر کمر دوباره ردیف ایوان‌ها با جزئیات شلوغ و در هم چوبی خود بخش قابل ملاحظه‌ای از سقف گذر را می‌پوشاند. اولین ویژگی که پس از ورود به گذر سر کمر جلب توجه می‌کند. شیب تند آن است. در دو سوی خانه‌هایی با معماری بومی و جزئیات چوبی خود گذر را محصور کرده‌اند. تأکیدهای کالبدی موجود در جداره‌ها عموماً از نوع بیرون‌زدگی ایوان‌های چوبی منازل است که به تصاویر گذر اندکی تنوع می‌بخشد. یکی از کامل‌ترین ساباط‌های روستا در بخش میانی گذر سر کمر قرار دارد. این ساباط به دلیل دهانه عریض، سقف چوبی و حجم معماری بالای آن، و هم چنین سایه روشنی که ایجاد می‌نماید عنصری کاملاً چشمگیر و با ارزش است. در فضای پس از ساباط دیوارهای سنگی با تورفتگی‌ها و بیرون‌زدگی‌های خود به همراه انبوه سبز درختان سر برآورده از حیاط منازل جلوه‌ای کوچه باغی به گذر می‌دهد که آن را از بخش‌های قبلی متفاوت می‌نماید.